فایل بررسی وضعیت سبک زندگی ارتقا دهنده سلامت دانشجویان بر حسب مشخصات فردی
دسته بندي :
کالاهای دیجیتال »
رشته پزشکی (آموزش_و_پژوهش)
این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.
زمینه پژوهش:
سبك زندگي[1]، فعاليت هاي عادي و معمول روزانه است كه افراد آن ها را در زندگي خود به طور قابل قبول پذيرفته اند، به طوري كه اين فعاليت ها روي سلامت افراد تأثيرمي گذارند(1). فرد با انتخاب سبك زندگي براي حفظ و ارتقاي سلامتي خود و پيشگيري از بيماري ها، اقدامات و فعاليت هايي را از قبيل رعايت رژيم غذايي مناسب، خواب و فعاليت، ورزش، كنترل وزن بدن، عدم مصرف سيگار و الكل و ايمن سازي در مقابل بيماري ها انجام ميدهد(2). به خوبی روشن است که سبک زندگی افراد بر سلامت شان تأثیر میگذارد(3). سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت ، عامل تعیین کننده مهمی برای وضعیت سلامتی میباشد(4). رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک زندگی سالم، راهبرد های اصلی برای تسهیل و حفظ سلامت میباشد. این موضوع در اهداف “برنامه بهداشت برای همه” سازمان جهانی بهداشت تأکید شده است. بسیاری ازمشکلات بهداشتی مانند چاقی، بیماری های قلب و عروق، انواع سرطان ها و اعتیاد که امروزه در اغلب کشورها به خصوص در کشورهای توسعه یافته به چشم میخورد با دگرگونی های سبک زندگی افراد آن جوامع ارتباط دارد(5). به ويژه بيماري هاي غير واگير که رابطه تنگاتنگي با سبك زندگي دارند(2).
ارتقای سلامت، علم و هنر تغییر سبک زندگی به منظور رسیدن به کمال مطلوب است و شامل رفتارهایی است که طی آن، فرد به تغذیه مناسب، ورزش منظم، اجتناب از رفتارهای مخرب و مواد مخدر، محافظت در برابر حوادث، تشخیص به موقع نشانه های بیماری در بعد جسمی،کنترل عواطف و احساسات و افکار و کنار آمدن با استرس و مشکلات در بعد روحی و روانی، استقلال و سازگاری و اصلاح روابط بین فردی در بعد اجتماعی میپردازد(6). و علت بسیاری از بیماری های مزمن، سبک زندگی و رفتارهای انسان است و انجام رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت یکی از مهم ترین راه هایی است که افراد میتوانند سلامتی خود را حفظ نمایند(7). شش جزء مهم سبک زندگي ارتقاء دهنده سلامتي شامل مسئوليت پذیری سلامتي[2] ، فعاليت جسمانی[3] ، عادات تغذيه ای[4] ، مديريت استرس[5] ، رشد معنوي[6] و روابط بين فردي[7] است(8).
مسئولیت پذیری سلامتی یکی از حیطه های رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت میباشد که در طی آن افراد به سلامت و ارتقای آگاهی های بهداشتی خودشان توجه میکنند(9). پکر و همکاران[8] و وی و همکاران[9] نشان دادند که کمترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه مسئولیت پذیری سلامتی مربوط میشد(4, 10).
فعاليت جسماني منظم نقش اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری ها و ارتقاء سلامت در افراد و گروه ها دارد(11). انجام فعالیت جسمانی منظم در جوانان نقش مهمی درپیشگیری از چاقی، بهبود عملکرد قلب و عروق و پوکی استخوان دارد(12). بی تحرکی یکی از عوامل خطر مهم برای شیوع بیماری های غیر واگیر در جهان میباشد. به طوری که سالیانه حدود دو میلیون مرگ به علت عدم فعالیت جسمانی در جهان رخ میدهد(13). فعاليت جسمانی منظم موجب كاهش خطر مرگ زودرس، مرگ ناشي از بيماري هاي قلبي، ابتلا به فشار خون بالا، ديابت نوع 2، ابتلا به سرطان كولون، سرطان سينه و كاهش افسردگي و اضطراب، كنترل وزن بدن، ساخت و حفظ استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم، بستري شدن كمتر در بيمارستان و كاهش نياز به ويزيت پزشك و دارو ميشود(11). مطالعهی احمد نیا و همکاران نشان داد 2/19 درصد از دانشجويان پرستاری و مامایی فعاليت فيزيكي مطلوب داشتند كه نوع فعاليت فيزيكي در اكثر آنان پياده روي بود(14). مطالعهی رجالی و همکاران نیز نشان داد که 6/48 درصد از دانشجویان رشته های پزشکی و بهداشت از نظر فعالیت جسمانی متوسط، فعال و 4/51 در صد غیرفعال بودند. همچنین از نظر فعالیت جسمانی شدید 6/32 درصد فعال و 4/76 درصد غیر فعال بودند(15). محمدی زیدی و همکاران فعالیت جسمانی دانشجویان علوم پزشکی شرکت کننده در پژوهش خود را ناکافی گزارش دادند(16). سطوح فعالیت فیزیکی در فاصله نوجوانی تا بزرگسالی به شدت افت پیدا میکند، بنابراین توجه ویژه به وضعیت تحرک در جوانان اهمیت ویژه ای دارد(17).
تغذيه سالم نیز جزئي از رفتارهاي ارتقاء دهنده سلامت ميباشد و به عنوان یکی از جنبه های سبک زندگی سالم مورد تأکید قرار گرفته است. دوران دانشجویی از جمله دوره هایی است که عادات و رفتارهای فردی در آن دستخوش تغییرات میشوند(18). دانشجویان معمولاً عادات غذایی نادرست دارند(19). الگوي غذايي نادرست در سال هاي جواني يكي از عوامل زمينه ساز براي شروع بيماري هاي مزمن دوران ميانسالي ميباشد و موجب افزايش تدريجي وزن جوانان ميگردد كه پيامد آن چاقي و اضافه وزن در دوران ميانسالي ميباشد(20). چاقی با بیماری های مزمن مرتبط است(21). اين بيماری ها به علت بالا بودن هزينه هاي بهداشتي، بار اقتصادي سنگيني بر كشورها وارد ميسازند(18). بررسی رژیم غذایی دانشجویان و عادات غذایی آنان برای سلامتی زمان تحصیل و پس از آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین ضروری است که کلیه گروه های سنی بویژه دانشجویان برای پیشگیری از بیماری های مزمن در سال های بعد، از نظر برنامه غذایی مورد توجه قرار گیرند. بررسی رژیم غذایی دانشجویان دانشگاه های مختلف در ایران عادات نامناسب غذایی دانشجویان را نشان میدهد(22). که بیانگر مشکل جدی در قشر دانشجویی است.
مطالعهی عابدی و همکاران نشان داد که 3/29 درصد دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارای اضافه وزن و 9/6 درصد چاق بودند(23). مطالعهی قلی پور و تبریزی نیز نشان داد که 29/19 درصد دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دارای اضافه وزن و چاقی بودند(24). فیضی و همکاران ، میزان شیوع چاقی را در دانشجویان دختر علوم پزشکی اردبیل را 14 درصد گزارش نمودند(25). مطالعهی سیرا و پاولاک[10] نیز نشان دادند که 2/15 درصد دانشجویان، لاغر، 3/21 درصد دارای اضافه وزن و 8/10 درصد چاق بودند(26).مطالعهی احمد نیا و همکاران نشان داد که 8/56 درصد از دانشجويان پرستاری و مامایی در زمينه تغذيه داراي سبك زندگي نامطلوب بودند(14). مطالعهی سالم و همکاران هم نشان داد که 7/10 درصد از دانشجویان علوم پزشکی اضافه وزن، 4/1 درصد چاقی و 13 درصد کم وزنی و سوء تغذیه داشتند(27). مطالعه طلایی و همکاران نیز نشان داد که 15 درصد دانشجویان رشته پزشکی دارای اضافه وزن و 4 درصد دارای چاقی درجه یک بودند(20). ایرازوستا و همکاران [11] نشان دادند که 3/19 درصد از دانشجویان، اضافه وزن داشتند و 4 درصد چاق بودند(28). مطالعه کورداکیس و همکاران[12] نیز نشان داد که 5/40 درصد از دانشجویان پزشکی دارای اضافه وزن و 4/7 درصد چاق بودند(21).
استرس نیز یکی از علل عمده بسیاری از اختلالات روانی، بیماری های قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی و پوستی، به شمار میآید(29). که ميتواند منجر به بروز بيماري هاي جسمي و رواني (اضطراب و افسردگی)، اختلال در عملكرد و قدرت سازگاري و در نهايت پايين آمدن كيفيت زندگي دانشجويان گردد(30). همچنین میتواند تأثیر منفی بر یادگیری، رفتارهای خود مراقبتی و بهداشت روان این افراد داشته باشد. از این رو، کاهش دادن استرس و آموزش مهارت های سازگاری باید در اولویت باشد(31). دانشجویان سطح متوسطی از مدیریت استرس را داشتند. 6/51 درصد دانشجویان از افسردگی، 5/39 درصد از اضطراب و 7/71 درصد از استرس رنج میبرند. و 52 درصد از دانشجویان دارای استرس غیرطبیعی بودند ). در دوران دانشجویی، مشکلات مربوط به مرحله انتقال از نوجوانی به جوانی، آشنا نبودن با محیط دانشگاه، دوري و جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشتهی تحصیلی، ناسازگاري با سایر افراد در محیط زندگی، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادي و مشکلاتی نظیر این ها از جمله شرایطی هستند که میتوانند سبب ایجاد استرس و به خطر افتادن سلامت روانی دانشجویان گردند(34). لذا توجه به آن و پيامدهايش و نيز اتخاذ راهكارهاي مناسب براي رهايي از آن از اهميت خاصی برخوردار است.
رشد معنوی یکی دیگر از ابعاد ارتقاء سلامت میباشد که بر توسعه منابع درونی تمرکز دارد و از طریق خود شکوفایی محقق میگردد(35). مطالعات نشان دادند که بالاترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه رشد معنوی مربوط بوده است
روابط بین فردی نیز یکی از ابعاد اصلی برنامه ی مهارت های زندگی سازمان بهداشت جهانی میباشد که به منظور پیشگیری و افزایش بهداشت روانی افراد جامعه تدوین شده است(37). مطالعهی وی و همکاران[13] نشان داد که دانشجویان در حیطه ی روابط بین فردی از مهارت و توانایی بیشتری برخوردار بودند(4).
مطالعه سازمان جهاني بهداشت بر رفتارهاي سلامتي 35 كشور جهان نشان داد كه نزديك به 60 درصد كيفيت زندگي و سلامتي افراد به سبك زندگي و رفتار شخصي آن ها بستگی دارد(38). ٥٣ درصد از علل مرگ مربوط به سبك زندگي و رفتارهاي غيربهداشتي هستند(39).
رفتارهاي ارتقاء دهنده سلامت از بروز بيماري ها کاسته و سبب کاهش ميزان مرگ و میر ميشود(38). از این رو، حرف بهداشتي كه پيش از آن بر درمان بيماري تمركز ميكردند، اكنون توجه خود را بر پيشگيري و تأمين سلامت از طريق بهبود سبك زندگي و حذف عواملي كه به نوعي تأثير منفي بر سطح سلامت انسان دارد، معطوف کرده اند(2).
از آنجایی که، نوجوانان و جوانان از گروه های در معرض خطر جامعه به شمار میروند و رفتارهای پرخطر با شکل گیری عادت ها اغلب در این دوره سنی شروع شده و تداوم مییابد. رفتارهای درست آن ها قابل تقویت و رفتارهای نادرست شان قابل پیشگیری است(40). بسیاری از جوانان در معرض طیف وسیعی از عادت های ناسالم مانند تغذیه نامناسب، بی تحرکی، استراحت ناکافی و رفتارهای پرخطر مثل استعمال ذخانیات و سوء مصرف مواد قرار دارند که به پیامد های نامطلوب بهداشتی منجر میشود(41). دانشجویان در یک دوره انتقالی پویا از رشد و تکامل قرار دارند که پلی بین دوره نوجوانی و دوره جوانی است(42). این دوره زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهای سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی میباشد(3). و با تغییرات بسیار سریعی در جسم، روان و ارتباطات اجتماعی آنان همراه است(41). میل به انجام رفتارهای خطرزا مانند سیگار کشیدن، بی تحرکی، وعده های غذایی نامنظم و عدم مسئولیت پذیری سلامتی، در جمعیت دانشجویی بیشتر مشاهده میشود(42). در این دوره از تکامل جسمی، روانی و جنسی، جوانان به تدریج مسئولیت سلامتی خودشان را بر عهده میگیرند. رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی شان نه تنها بر وضعیت سلامتی فعلی، بلکه بر پیامدهای بهداشتی در درازمدت هم تأثیر دارد. بسیاری از عواملی که در رفتارهای مخاطره آمیز بزرگسالان دخالت دارند را میتوان در مراحل اولیه پیشگیری نمود. بنابراین ارتقاء رفتارهای بهداشتی جوانان ضروری به نظر میرسد(41).
مطالعهی فرمانبر نشان داد که رفتارهای بهداشتی دانشجویان پرستاری نامطلوب بود(43). شبان و همکاران، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران را مطلوب گزارش کردند(40). در مطالعهی وانگ[14] سطح پایینی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان رشته های گروه پزشکی و غیر پزشکی گزارش شد(38). در مطالعهی مطلق و همکاران دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یزد سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی مطلوبی داشتند(36). مطالعه پکر و همکاران[15] سطح متوسطی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان دندانپزشکی را گزارش کرد(10). مطالعه ی سنجام و سینگ[16] نشان داد که دانشجویان از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی خوبی برخوردار بودند(44). حسینی و همکاران ، رضایی آدریانی سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان را نامطلوب برشمردند(8, 45). مطالعه شبان و همکاران نشان داد که نمره کسب شده در رفتارهای ارتقای سلامت در هر دو گروه دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی در یک سطح بود(40). مطالعه شریور و اسکات- استیلز[17] نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری در رفتارهای بهداشتی، نمره بیشتری کسب کردند(45). مطالعه ماهری و همکاران نیز نشان داد که وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سطح متوسطی قرار داشت(46). مطالعه بابانژاد و همکاران نشان داد که سطح سبک زندگی بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سطح متوسط و کمتر از ده درصد در سطح ضعیف قرار داشت(47). مطالعه بابانژاد و همکاران نشان داد که سبک زندگی اکثر دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تهران در سطح متوسطی بود(48).
تعریف نظری: الگویی چند بعدی از فعالیت های خودجوش و نیز درک این موضوع که این رفتارها در جهت حفظ یا ارتقاء سلامت و تکامل فرد هستند، می باشد(7). و ابعاد مسئولیت پذیری سلامتی، فعالیت جسمانی، عادات تغذیه ای، مدیریت استرس، رشد معنوی و روابط بین فردی را شامل میشود(8).
تعریف عملی: منظور از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت، تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت[1] که شامل 52 عبارت میباشد سنجیده میشود. این پرسشنامه دارای شش حیطه مسئولیت پذیری سلامتی (9 سؤال)، فعالیت جسمانی (8 سؤال)، عادات تغذیه ای (9 سؤال)، مدیریت استرس (8 سؤال)، رشد معنوی (9 سؤال) و روابط بین فردی (9 سؤال) میباشد. این رفتارها از طریق مقیاس چهار گزینه ای لیکرت (1=هرگز، 2=گاهی اوقات، 3=اغلب و 4=همیشه) نمره دهی میشود. محدوده نمرات بین 208-52 میباشد که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است. نمره بالاتر از نمره میانگین ابزار (نمره 130)، نمره مطلوب و پایین تر از نمره میانگین (نمره 130)، نمره نامطلوب در نظر گرفته شده است.
مسئولیت پذیری سلامتی
تعریف نظری: تبعیت از سبک زندگی سالم به طوری که شخص مسئولیت سلامتی خود را فعالانه بر عهده گرفته و شامل رفتارهایی مانند توجه به وضعیت سلامتی خود، جستجوی توصیه ها و مراقبت های تخصصی پزشکی و جستجو در مورد موضوعات سلامتی میباشد(54).
تعریف عملی: منظور از مسئولیت پذیری سلامتی تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و و توسط سؤالات 3، 9، 15، 21، 27، 33، 39، 45، 51 پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت سنجیده میشود. محدوده نمرات بین36-9 میباشد. نمره بیشتر از 5/22 به عنوان رفتار مطلوب و نمره کمتر از 5/22 به عنوان رفتار نامطلوب در نظر گرفته میشود. که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است.